GIÁM ĐỊNH HAI CHIẾC ĐỈNH ĐỒNG NGOẠI NHẬP
Ts.Phạm Quốc Quân
Ở Việt Nam nói riêng và các nước châu Á có tín ngưỡng Phật giáo từ xa xưa đã chế tác nhiều loại đỉnh bằng đồng để đốt hương trầm. Do vậy ở nước ta việc sưu tập các đỉnh đồng cổ là ý thích của nhiều người chơi cổ vật.
Đầu tháng 4-2014, theo đề nghị của hai nhà sưu tập cổ vật của Hội cổ vật Thăng Long và Hội cổ vật Kinh Bắc, Hội đồng giám định cổ vật của Công ty Dấu Xưa gồm các chuyên gia có chứng chỉ hành nghề đã thực hiện giám định 02 chiếc đỉnh đồng có kích thước lớn nhập từ Anh quốc về thuộc sở hữu của hai nhà sưu tập trên. Đây là việc làm rất đáng trân trọng của hai nhà sưu tập cổ vật vì nước ta vì họ đã góp phần thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động bảo tồn các giá trị văn hóa của dân tộc và nhân loại.
Được sự đồng ý của chủ nhân, xin giới thiệu hình ảnh, mô tả và kết quả giám định 02 chiếc đỉnh đồng quý, kích thước lớn và có lẽ là chưa thấy có những chiếc tương tự ở Việt Nam cho đến thời điểm này.
 ĐỈNH ĐỒNG THỂ HIỆN HÌNH TƯỢNG “THẦN TIÊN & HẠ GIỚI”
Đỉnh được đúc gồm 03 phần: đế, 4 chân quỳ và thân, nắp đỉnh. Đỉnh được đúc tạo hình, trang trí họa tiết đặc trưng thời nhà Thanh Trung Hoa. Có niên đại nửa đầu thế kỷ 18. Kích thước chính của đỉnh: Chiều cao 170 cm; phần đế dài 53 cm, rộng 42 cm. Hiện trạng nguyên lành.
Phần đế hình chữ nhật, vê tròn 4 góc, trang trí nổi hình thủy tộc, gấm, chữ vạn và 02 tượng người diễn tả từ gương mặt đến thế đứng thể hiện cảnh giao đấu với những đường nét hết sức sinh động (có thể là cảnh Hàn Tín chui háng chăng?).
Phần 4 chân quỳ cách điệu hình vòi voi trên bề mặt trang trí nổi hình rồng, phượng ổ và hoa văn hình học.
Phần thân đỉnh đặt trên 4 người quỳ, hai mặt trước, sau trang trí nổi các tích cổ Trung Hoa và rồng ổ, hai mặt bên tạo hình đầu voi đeo khánh. Nắp đỉnh được trang trí đúc nổi cách điệu hình lá đề, hoa sen, mặt hổ phù, phượng…và trên cùng là trượng tròn hai nhân vật tiên nữ và tiểu đồng (có thể là Hà tiên cô?) với gương mặt và tà áo mềm mại bay trong gió.
 
ĐỈNH ĐỒNG THỂ HIỆN HÌNH TƯỢNG “LÂN SƯ- MẪU TỬ DU HÝ”
Đỉnh đồng đúc hình tròn được 03 con lân đỡ làm chân, trên thân trang trí nhiều tầng hoa văn và tứ linh, ở phần giữa thân có hai con lân tạo thành hai tai của đỉnh và nắp đỉnh có lân mẹ cùng 3 lân con. Phía trong nắp đỉnh đúc rồng. Phía đáy đỉnh có nắp tháo rời được để thải tro. Kích thước đỉnh: Cao 98 cm, chu vi lớn nhất của thân đỉnh 1640 cm, đường kính thân 52 cm. Tình trạng lành nguyên.
Thân đỉnh có 6 tầng hoa văn, họa tiết đúc nổi thể hiện sóng nước, cúc dây, hoa văn hình học kỷ hà, rồng ổ, tứ linh nổi trong ổ tròn.
Nắp đỉnh có tượng tròn các lân sư mẹ, con vờn nhau cùng trang trí họa tiết cách điệu mây, cúc dây hoa văn hình học kỷ hà.
Đáng chú ý là các tượng Lân sư đức rất đẹp, dũng mãnh, mắt đều điểm vàng làm nhãn nên khi gặp ánh sáng đều phát mầu trông rất sống động.
 
Hai đỉnh đồng này là loại đỉnh đồng khá phổ biến của văn hóa Trung Hoa thời Thanh, niên thế kỷ 18.
Hai chiếc đỉnh đồng này đều được mua về từ Luân Đôn, Anh quốc với giá cao so với giá mua bán các loại đỉnh đồng Trung Quốc cổ hiện có ở Việt Nam. Với mô tả và ghi nhận nêu trên của các nhà giám định có thể thấy việc tạo hình và công nghệ chế tác đúc đồng hai chiếc đỉnh này rất tinh xảo, đạt chuẩn mực hài hòa rất cao cả về ý tưởng thiết kế, công nghệ chế tạo đúc đồng của các nghệ nhân, chúng không giống với nhiều đỉnh đồng nước ngoài hiện có từ lâu của các nhà sưu tập cổ vật nước ta.
Có câu hỏi: Tại sao thời hiện tại những đỉnh đồng đẹp này lại được chào bán ở Luân - Đôn, Anh quốc với giá không thấp? Chính những nhà buôn bán cổ vật tại đây đã lý giải rằng: Thời liên quân các nước châu Âu tiến đánh triều đình nhà Thanh - Trung Hoa cuối thế kỷ 19 đã cướp bóc rồi chuyển về nước nhiều cổ vật và đồ dùng của cung đình, quan lại và thương nhân giầu có của đất nước này. Ngày nay các đồ vật này đã thành các cổ vật và chúng được bán đấu giá hoặc bán trong một số cửa hàng lớn ở Luân - Đôn, Pa - ri và một số thành phố của các nước Âu, Mỹ khác./.